İhap Hulusi Görey

Uluslararası ilk Türk grafiker..

Beyoğlu sokaklarında lakabı: 'Şaheser'..

Genç cumhuriyeti afişleyen birey..

Üstad: İhap Hulusi Görey..

Çoğu taşbaskısı olan yüzlerce çalışması ile 50 yıllık bir dönemin endüstri, kalkınma, ticaret ve sosyal yaşamın gelişmelerini belgeledi. İhap Hulusi Görey, yeni kurulmuş bir devletin ilk uzman tasarımcısı olarak tanınır.

1898 Mısır doğumlu Görey için Kahire, üçgeninin başlangıç noktasıdır.

İhap Hulusi'nin Babası Ahmet Hulusi, Mısır'ın ünlü mimar ve müteahhitlerindendi. Aslen Erzincanlı olan aile, I. Dünya savaşı sırasında Kahire'yi İngilizlerin işgal etmesi üzerine İstanbul'a döndü. Daha sonra kardeşlerinden Yavuz Görey Türkiye'de ünlü bir heykeltraş, Nihat Hulusi de Mısır'da ünlü bir müzeci olmuştur.

20'li yaşlarında Almanyadaki bir ressamla mektuplaşarak ders alan ve resimlerini postalayan Görey için 1920 yılı üçgenin ikinci noktası olan Münih'e yolculuk yılıydı. Beş yıllık Almanya serüveninin ilk üç yılı Heimann Schule Stüdyosu'nda çalışarak, iki yılı ise Kunstgewerbe Schule'da okuyarak geçti. Afiş ve resim üzerine aldığı eğitimlerle İstanbul'a dönüşü üçgenin son tamamlayıcı noktasıydı.

Alman Afiş Sanatı'nın büyük ustası Prof.Ludwig Hohlwein'ın öğrencisi olarak, onun işlerinden çok etkilendiğini görmek mümkün. Büyük gölgeli kompozisyonlar ve belirsiz konturlar.. Bu etki, İhap Hulusi'nin imzasında bile görülebilir.

1923 Cumhuriyet'in ilanından sonra 1928'de Half İnkılabı, bir iletişim devrimi niteliğindeydi. Okuma yazma artışıyla basılı işler de arttı. Toplumu yeni baştan inşa etme görevinde ise afiş sanatçılarına büyük iş düşüyordu. Amaç yalnızca hoş görseller tasarlamak değil, beraberinde topluma kimlik kazandırmaktı.

Savaşlardan ve kanla yazılan zaferlerden henüz bir kurumsal kimlik edinemeyen Türkiye Cumhuriyeti’nin çalışmaları Görey’e emanet edilecekti.

Avrupa'da 1890'lı yıllarda ortaya çıkan 'Art Nouveau' akımı afiş sanatını beraberinde getirdi. Bu getirinin Türkiye'ye girmesi cumhuriyetin ilk yıllarına denk geldi. Afiş sanatının Türkiye'de yerini alışının öncü ismi şüphesiz İhap Hulusi Görey'dir. Genç cumhuriyetin tüm grafik işlerinde onun üçgen imzası vardır. Cumhuriyet ideolojisini halka ulaştıran kitle iletişimcisidir Görey. Çizdiği insan ve vatandaş imgeleriyle bir nevi cumhuriyet propagandacısıdır.

Döneminin kısıtlı teknolojik imkanlarına rağmen yalın ve net tasarımları ilgi çekmeyi başarmıştır. Yerli malları, mevsim değişimleri, beykoz kunduraları; onun ilginç söylemleri ve çizgileri ile buluşmuş ve duyurulmuştur.

“Elli yıllık hayatımda, doğal olarak birçok zorluk yaşadım. Fakat bu zorluklara karşın, Türkiye’ye ilk renkli afiş resmini getirmiş bir ressam olarak memnun ve bahtiyarım” -İhap Hulusi Görey

İhap Hulusi Görey'in Almanca, İngilizce, Arapça ve Fransızca dillerine hakim olması nedeniyle ailesi tarafından memur olması isteniyordu. Ancak o kısa süreli çalışmasının ardından memuriyeti reddeterek hayatını resim yaparak kazanmakta ısrar etti. İlk olarak çizimlerini 'Akbaba Dergisi'ne gönderdi. O dönemlerde alışılmadık bir tarzı olan İhap Hulisi Görey’i derginin yöneticisi Yusuf Ziya Ortaç:

“…İçinden bir karikatür çıktı zarfın. Ama bildiğimiz karikatürlerden değil. Ne resim-karikatür, ne karikatür-resim. Alışmadığımız, görmediğimiz bir sanat işi. İmza yerinde bir üçgen ve eski harflerle İhap Hulusi, sene 1923…”

Böylece Görey’in çalışmaları Akbaba dergisinin kapaklarını süslemeye başladı. Yeteneği dikkat çekmeye başlayınca reklam dünyası oklarını İhap Hulusi'ye çevirdi. İlk reklam siparişini 1927'de İzmir'den aldı ve İnci Diş Macunu için afiş tasarladı.

Daha sonra Kulüp Rakı’nın günümüzde bile hala kullanılan etiket tasarımını yaptı. Bu etikette muhabbet eden iki kişi ise kendisi ve yakın arkadaşı Fazıl Ahmet Aykaç’tır.

Yine en bilinen ve günümüzde hâla kullanılan eserlerinden biri Kurukahveci Mehmet Efendi logosudur.

Anadolu'da okuma yazma seferberliği ilan edilirken Atatürk'ün özel isteği üzerine 'Alfabe'nin kapağını tasarladı. Bu kapakta Atatürk manevi kızı Ülkü'ye alfabeyi öğretir ve arkada Ankara Kalesi vardır. 1970 yılına kadar Alfabe bu kapakla basılmıştır.

Devlet Hava Yolları, Demir Yolları, Deniz Yolları, Tekel, Belediye Tahvilleri, Sümerbank, Emlak Kredi, Tayyare Piyangosu (bugünki adıyla Milli Piyango) vb. kurumların kurum kimliğini oluşturdu. Kızılay ve Yeşilay gibi birçok özel kuruma da hizmet etti.

Yapı Kredi'nin leyleği, Ziraat Bankası'nın çiftçisi, İş Bankası'nın kumbarası hep Görey'in kalemindendi. Kağıt paralarda 'Koca Tepedeki Atatürk', Milli Piyango etiketleri, Birinci Sigara ambalaj tasarımı yine hep aynı kişiden..

Aygaz için “Tezekle odunu defettik aygaz aldık rahat ettik.” söylemi de onun afişinden dillendi.