Benzin istasyonları çoğumuz için sıkıcı yerlerdir ancak çoğunlukla uzun bir yolculukta uğramaktan kaçınamazsınız. Bununla birlikte, istasyonlar tarih boyunca temel sütun, çatı ve dükkan tasarımının çok ötesinde oldular.
Tarihinin en iyi Art Deco, Bauhaus, fütürist, minimalist, modernist bina tasarımlarından bazılarını sergileyen, neredeyse bir yüzyıllık ilerlemeyi görebileceğimiz istasyonlar mümkün. Dünden bu güne benzin istasyonlarına nostaljik bir bakış atıyoruz. Kemerlerinizi takmayı unutmayın..
Otomobil kullanımının ilk yıllarında, özel benzin istasyonları bulunmadan önce sürücüler, benzin dükkanlarından, eczanelerden ve hatta demircilerden bile benzin satın aldılar. Bu işletmelerin, yaptığı gazyağı (soba ve aydınlatma yakıtı) satışı sayesinde rafinerilerle önceden var olan ilişkileri vardı. Kaldırım kenarına istiflenmiş beş galonluk kutularda veya büyük yer üstü tanklarda depolanan yakıt, bir huni yardımı ile otomobilin gaz tankına dökülülüyordu.
Benzin istasyonlarının benzin pompaları kullanımı, Indiana'da bir bakkal dükkanında gazyağı dağıtmak için 1880'lerden kalma bir cihaz kullanılması ile başladı. Sylvanus Freelove Bowser, icat ettiği gazyağı pompasını 5 Eylül 1885'te Fort Wayne, Indiana'daki bir bakkal dükkanının sahibine sattı.
Başlangıçta gazyağı ve “yanan sıvı ve petrolün hafif yanıcı ürünlerini” güvenli bir şekilde dağıtmak için tasarlanmış olan ilk SF Bowser pompaları, standart 42 galon petrol varili ile aynı miktarda yakıtı depolayabiliyordu. Bowser, SF Bowser & Company'yi kurdu ve Ekim 1887'nin sonlarında icadının patentini aldı.
On yıl içinde - otomobilin popülaritesi arttıkça - Bowser'in şirketi büyük ölçüde başarılı oldu. 1905'e gelindiğinde, SF Bowser "Kendi Kendini Ölçen Benzinli Depolama Pompası" sürücüler tarafından bir "dolum istasyonu" olarak adlandırıldı. Pompa, elle hareket ettirilen kol hareketiyle çalıştırılıyor içinde emme pompası bulunan ahşap bir kabine sahip kare bir metal tanktan oluşuyordu.
1905'ten sonra Bowser, benzini doğrudan otomobil yakıt deposuna aktarabilmek için tasarımına bir hortum ekledi. Bunu tasarım anlamındaki tek yeniliği değildi. "Clamshell" kapaklı popüler Model 102 "Chief Sentry", pompa gözetimsiz bırakıldığında zarar görmemesi için güvenlik sağladı. 1916 yılında üretilmiş Bowser benzin pompası ise bir el krankı ve "saat yüzü" kadranı ile çalıştırılır hale geldi.
O dönem yangın tehlikesi gibi birtakım aksilikler yaşayan halk, endişeleri yüzünden benzinin şehir merkezlerinin dışındaki özel perakende satış tesislerine satışını zorladı. Bu durum benzin istasyonu adı verilen yeni bir iş türü yarattı. Hem dolum istasyonu hem de benzin pompası, şimdi modern benzin istasyonu olarak bildiğimiz hale dönüşecekti.
Gulf Refining Company'nin Pennsylvania, Pittsburgh'daki Baum Bulvarı boyunca ilk servis istasyonunu açma kararı rastgele bir karar değildi. 1913 yılına gelindiğinde, çok sayıda bayi olması nedeniyle bulvar "otomobil sırası" olarak biliniyordu. Gulf istasyonunda bir yönetici ve otomobillerin bakımlarıyla ilgilenen dört görevli vardı. Orijinal servis istasyonunun parlak ışıklı tabelasının asılı olduğu gölgeliği, sürücüler için kötü hava koşullarından korunmalarını sağlıyordu. Gulf Refining Company'nin , 1 Aralık 1913'te Pittsburgh, Pennsylvania'da açtığı bu hizmet durağı yeni bir perakende satış türünü ortaya çıkarmış oldu. Gulf istasyonu gaza ek olarak ücretsiz hava, su, lastik ve iç lastik montajı imkanı da sağlıyordu. Sürücüler için yakıt olarak benzin satmak amacıyla açıkça tasarlanan kiosk benzeri bina, aynı zamanda ilk mimar tarafından tasarlanan ilk yakıt istasyonu ve sürücülere ücretsiz yol haritaları dağıtan ilk bina oldu.
Yıllar içinde benzin istasyonları, pazar ihtiyaçlarını ve müşteri beklentilerini karşılayacak şekilde gelişti. 1916'da, Standard Oil of Ohio ilk prefabrik kanopiyi piyasaya sürdü ve servis istasyonu görevlilerinin sert hava koşullarında müşterileri doldururken kuru kalmalarını sağladı.
Spitlers Auto Supply Company, 205 Commerce Street, Fredericksburg, Virginia, 1931'de kapandı. Bu, Gulf Refining Company kapalı, arabalı istasyonlar kurmadan önce kullanılan kaldırım kenarı pompalarına sahip bir işletmeydi.
Bu işletmenin, Gulf'un ilk iş gününde galon başına 27 sentten 30 galon benzin satmasına karşın aynı gün Gulf'un yeni servis istasyonu 350 galon benzin pompalamıştı.
1920'lerin başlarında, birçok büyük şehir, kaldırım kenarı benzin pompalarını yasaklayan ve benzin perakendecilerinin yakıt dağıtmak için yoldan uzak duran bağımsız yapılar inşa etmelerini zorunlu kılan yangın güvenliği yönetmeliklerini yürürlüğe koymuştu. On yıl içerisinde, kamyoncuların ihtiyaçlarını karşılamak için tasarlanmış 24 saatlik benzin istasyonları, büyük caddelerde görünmeye başlanmıştı.
1920'lerin sonunda Amerika Birleşik Devletleri'nde yaklaşık 200.000 benzin istasyonu vardı. Günümüzde ise daha az yakıt tüketen arabalar ve hiç benzin kullanmayan arabalar da dahil olmak üzere değişen bir pazar, işi daha az karlı ve daha az çekici hale getirdi. 2016 yılında yapılmış bir sayıma göre ABD de bulunan benzin istasyonu sayısı 111.100 olarak belirlendi.
Bekleme odası da bulunan kırsal bir benzin istasyonu.
Yekpare bir gölgeliğin altına yerleştirilmiş "Monoplane
Benzin" etiketli Rasdale & Hansen Benzin İstasyonu dönemin
Art Deco etkisiyle tasarlanmıştır.
Pastoral Shell benzin istasyonunda Renault marka arabasına yakıt
dolduran bir sürücü.
Art Deco ve Streamline tasarımının karşılığı olan bu 30'ların
sonundaki modern mimari, iki adet showroom ve bir servis
istasyondan oluşuyor.
Streamline tarzı hakim olan modern bir benzin istasyonu.
Art Deco tarzının hakim olduğu Liberty benzin servis istasyonu.
Hacienda tarzında Union Oil benzin istasyonu.
Benzin Camii güçlü İslami etkiye sahip bir Union Oil Service
istasyonu.
Art Deco tarzı ile restore edilmiş bir benzin istasyonu.
Arne Jacobsen tarafından tasarlanan Danimarka'daki bir benzin
istasyonu.
Fütürist tarzda bir servis istasyonu olan Fiat Tagliero, Asmara
şehrinde bulunan UNESCO'nun Dünya Mirası olma onayı veren en
önemli Art Deco binalardan biridir.
Bauhaus tarzında bir benzin istasyonu
Streamline akımına bir örnek olan Richfield Benzin İstasyonu.
Mimar Aldo Favini'nin tasarımı İtalyan çelik ve betonarme
sanatının örneği Aquila Benzin İstasyonu.
1952 yılında mimar Mario Bacciocchi'ye yaptırılan Agip
fütüristik benzin istasyonu
Alman mimar Walter Haemer tarafından tasarlanan istasyon, beton
kemerden sarkan çelik halatlara asılan bir çatıya sahiptir.
Ulusal servis istasyonunda 90 tonluk betonarme çatı hiperboloit
yapı sistemi ile oluşturulmuştur.
1964-65 New York Dünya Fuarı için özel olarak inşa edilmiştir.
https://www.aoghs.org/transportation/first-gas-pump-and-service-stations/
https://www.smithsonianmag.com/smart-news/short-picture-history-gas-stations-180967337/
http://www.technobuffalo.eu/technews/the-amazing-architectural-evolution-of-the-filling-station/
https://blog.cheapism.com/gas-station/#slide=6
http://www.gaslightsystem.com.mx/2020/12/15/first-gas-pump-and-service-station/
https://www.hemmings.com/stories/2013/12/01/the-modern-gas-station-celebrates-its-100th-birthday
http://www.mapsofpa.com/article5.htm
https://www.saferack.com/evolution-gas-pump/
https://www.saferack.com/the-first-gas-station/
https://archimaps.tumblr.com/post/133556303567/ragsdale-hansens-gas-station-los-angeles
https://calisphere.org/item/c7b01365771c9dbe874393ae9469d1ab/
https://www.jalopyjournal.com/forum/threads/images-of-vintage-gas-stations-pre-65.1033288/page-29#post-13222729
https://en.wikipedia.org/wiki/Fiat_Tagliero_Building
https://www.roadarch.com/gas/txdeco.html
https://gizmodo.com/the-amazing-architectural-evolution-of-the-filling-stat-1772864964
https://www.messynessychic.com/2017/05/29/13-things-i-found-on-the-internet-today-vol-ccxxxvii/
https://www.reddit.com/r/bizarrebuildings/comments/jybttv/thatched_shell_filling_station_blashford/
https://www.flickr.com/photos/autohistorian/3339720177/in/photostream
https://www.archilovers.com/projects/166011/garage-italia-milano.html#info
https://design.repubblica.it/2013/03/06/le-stazioni-fanno-il-pieno-di-design/#4
Bu makale tarihinde MARKUT Dergi Sayı: 09 altında Eylül Ecem Söğütlü tarafından yazılmıştır. Sayının devamını aşağı kaydırararak okuyabilirsiniz. Üst menüden diğer sayılarımızı okuyabilir, buraya tıklayarak anasayfaya dönebilir veya alt bölümdeki formu doldurarak dergimize abone olabilirsiniz.