Tasarım Sözlüğü: Kitsch

Kitsch sözcüğünün kökeninin hangi dile ait olduğu ya da hangi kelimeden türediği tam olarak bilinmemektedir. Literatürde kitsch sözcüğünün kökenine ve anlamlarına dair yapılan açıklamaların çeşitlilik gösterdiği söylenebilir. İngilizce-Türkçe sözlükte kitsch’ in tanımı, “Uyduruk sanat eseri; ucuz edebiyat; sanat eseri gibi ortaya sürülen fakat saçma, gülünç veya değersiz olarak kabul edilen süslü eşyalar, edebiyat yazıları, vb.” olarak yapılmaktadır (Longman, 1993). Almanca-Türkçe sözlük ise kitsch’ i “İlkel araçlarla ve yollardan duyguları harekete geçirmek isteyen sözde sanat eseri; sanat değeri olmayan değersiz eser, bayağı şey, zevksizlik” olarak tanımlamaktadır. (TDK, 1993)- (ulakbilge, 2017, Cilt 5, Sayı 14, Volume 5, Issue 14, Halk ve Zevksizlik Arasında: Bir Kitsch Sosyolojisine Doğru, Ersin BERK

Kitsch ile ilgili sayısız tanım ve söylem olsa da, terim anlamı olarak var olan sanatın aşağı bir kopyasının üretilmesine -karşı bir sanat yapılmasına- verilen isimdir. Daha çok bir eşya, ürün eser gibi yapıları ucuzlaştırma, aşağılama; estetik düzeyi kötü derecede bir yapıt için kullanılır gibi görünse de aslında her şey en derinde karşıt bir sanat üretme arzusu ile başlamıştır.

Kitsch'in ilk ortaya çıkışı 18. yüzyılın sonlarında Batı Avrupa'da ortaya çıkan birçok kültürel, bilimsel, teknolojik, toplumsal ve siyasi dönüşümleri ve beraberinde değişimleriyle yeni bir dönem açılmaya başlamıştır. Bu dönemde bireysel kurallardaki yıkılış sanattaki gelenekselci normları da büyük ölçüde etkilemiştir. Artık "zevk" kuralsızlığın başkaldırısında topluma mal edilen bir haz olmuştur. Çoğunlukla da zevksizlik, Kitsch' in doğuşunu meydana getirmiştir.

Marco Sodano - Lego Master

Peter Shire- Bel Air

Anlamlarından soyutlanmış simgelerden oluşan bir karışımla; farklı kültürlerin bileşenleri gelişigüzel biçimde yeni bir bütün oluşturduğunda bu Kitsch’tir.

Farklı dinamikleri bünyesinde barındıran ve kural tanımaz bir yapısı olan sanat, değişim ruhunu sürekli olarak içinde tutmayı başarmıştır. Endüstriyel kültürün “herkes için sanat” anlayışı beraberinde “kitsch” diyebileceğimiz ürünlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sanayileşmeyle beraber gelen kırsal kültürün kent kültürüne adaptasyonu beraberinde bazı sorunları getirmiştir. Sanayi kültürünün oluşturduğu yapay, banliyö kentlerini oluşturan, çoğunluğu eğitimsiz bireylerden oluşan işçi sınıfı beğenisi, “yüksek kültür” özellikleri taşıyan sanat ve estetik değerlerinin erozyona uğramasına yol açmıştır. Kapitalist kültürün doymak bilmez açlığı sonucunda sanatın estetik değerleri kendisini genel beğeni düzeyinde dekoratife dayalı, kolay algılanabilir endüstriyel nesneye dönüştürmüştür. Walter Benjamin bunu sanatta “değer kaybı” olarak görmektedir. Modern sanatın ünlü eleştirmenlerinden Greenberg, Almanların harikulade bir ad verdiği “kitsch”i tiksinti ve zevk karışımı bir tutumla tanımlar. (Akdeniz Sanat Dergisi, 2016, Cilt 9, Sayı 17, Sanatta Kitsch Olgusu Üzerine, Hikmet ŞAHİN)

Clement Greenberg | Sanat Eleştirmeni

Greenberg’e göre kitsch, kültürün endüstrileşmesi ve kentleşmeyle başlar. Yerel kültürlerini, halk kültürlerini terk eden köylüler, kentlerde kendisi de bir endüstri ürünü olan kitle kültürünü tüketirler ve üretirler. “Almanlar bu kültüre harika bir ad takarlar, kitsch: bütün o parlak fotoğrafları; dergi kapakları; reklamları; göz boyayıcı, bayağı öyküleri; resimli romanları; uyduruk müzik ve dansları; Hollywood filmleriyle popüler ve ticari sanat ve edebiyat.” Clement Greenberg, Art and Culture-Critical Essays (Boston: Beacon Press, 1961) s. 9.

“Hristiyanlığın yaptığı şekilde Modernizm de rakiplerini şeytanlaştırmıştır. Ve Modernizm’ in yöneticileri cehennemi modern sanatın anti-tezini ifade eden “Kitsch” olarak adlandırdı. Kitsch, entelektüel ve yeni olmayan, kahverengi, içli, aşırı duygusal ve acıklı olan her şey için kullanılan bir kavram olmuştur.” -Odd Nerdrum

“Kitsch’ in kökeninde varoluşla kayıtsız şartsız uzlaşma yatar. Ama varoluşun temeli nedir? Tanrı, insanlık, kavga, aşk, kadın vs. görüşler değiştiğine göre çeşitli Kitsch’ ler vardır.” -Milan Kundera

“Net ve katı tanımlar beklemeyin, aksi takdirde dersin sonunda pek çok sorunun yanıtsız kaldığını düşünürsünüz ki bu soruları ancak kitsch üzerine üç ciltlik bir çalışma yaparsam açıklayabilirim.” -Hermann Broch

“Kitsch, alışılmamış bir durumdan yola çıkamaz; kişilerin belleklerine kazımış oldukları temel imgelerden türemek zorundadır.” -Milan Kundera, Var Olmanın Dayanılmaz Hafifliği

"Kitsch, sanatta kötü olan her şeydir.” -Hermann Broch

Jeff Koons | Balon Köpeği | 1994-2000

Çağdaş sanatta kitsch' i resmileştirenin Jeff Koons olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Ancak Koons, bir röportajında işlerini kitsch olarak görmediğinden bahsediyor ve şöyle devam ediyor: "Bazı insanlar işlerimin kesinlikle kitsch olduğunu düşünüyorlar, ama ben işlerimi hiç o şekilde görmüyorum. İnsanlara söylemeye çalıştığım şey, aslında, onların geçmişlerini silmemeleri ve onları onlar yapan her şeyi harmanlayıp yol almaları. İşlerim, insanlara basitçe onları onlar yapan hiçbir parçayı reddetmemelerini söylüyor, geçmişlerini dikkate almalarını. Zenginlikleri onları onlar yapan şeyden geliyor; onlara yaraşmak için özgür hissedebilirler."

Jeff Koons interview: ‘Some people certainly think that my work is kitsch, but I never see it that way’

Jeff Koons | Michael Jackson ve Bubbles |1988

Jeff Koons ile Hulk | 2004-2012