Atık, insanların artık ihtiyaç duymadığı veya duymadıklarını düşündükleri, amacı anlaşılamayan ürünler ve bir ürünün üretimi sırasında ortaya çıkan kullanılmış/kullanılmamış yan ürünlerdir.
İnsanlık olarak daha fazla şey satın aldıkça veya yaptıkça daha çok atık oluştururuz. Bu atıkların çevreyi birçok şekilde kötü etkilediğini biliyoruz. Kaynakları sınırlı dünyamızda atık olarak değerlendirdiklerimizi ve atık anlayışımızı sorgulamamız gerekir. Atıklarımızı geri dönüşüm gibi (3R: Reduce-Reuse-Recycle) yöntemlerle tekrar değerlendirebiliyoruz. PET, metal, kağıt gibi iyi çalışan geri dönüşüm sistemlerini bugün yaygın bir şekilde kullanıyoruz. Geri dönüşüm sürdürülebilirlik açısından en iyi etki yaratan sistem değildir. En az etkili olandan en etkili olana doğru sıralama: Recycle-Reuse-Reduce (Geri dönüştür-Yeniden kullan-Kullanımını azalt).
Yeniden kullanım (Reuse) atık olarak gördüğümüz ürünü bir şekilde atmayıp değerlendirmekle ilgilidir; bu kişiden kişiye göre değişir. İleri dönüşüm (Upcycle) ise eski malzemeyi güçlendirmek ve tasarımcıların atılan tüketici ürünlerini yeni ve değerli kullanımlara sokmaya çalıştığı sorumlu bir tasarım yaklaşımıdır. [Crabbe, 2012] [1]
Geri dönüşüm (Recycle) orijinal malzemeyi yeniden işlemek veya başka bir malzemeye dönüştürmektir. Metal, plastik, kağıt ve cam gibi tüketici ürünlerini temel malzemelerinden daha az değerli taze tüketici ürünleri yapmak için kullanır. Basit bir ifadeyle geri dönüşüm, bir ürünün yaşam döngüsünü uzatan kimyasal bir süreçtir.
Bu yazıda geri dönüştürülmüş malzemelerden yola çıkılarak yapılan bazı tasarımları; ürün tasarımı sürecine başlarken kullanılmış/kullanılmamış, endüstriyel/kullanım sonrası atıkları kullanarak tasarım sürecinin nasıl işlediğini veya işleyebileceğini ve geleneksel tasarım sürecine göre farklarını inceleyeceğiz. Bir sonraki yazıda ise ileri dönüşüm yöntemi ile ürün tasarımına ve Dutch Kavramsal Tasarım Akımı'na göz atacağız.
Materials - Future Materials Bank
"Future Materials Bank (Geleceğin Materyalleri Bankası), sanatçılar için toksik olmayan, biyolojik olarak parçalanabilen veya başka türlü sürdürülebilir alternatif malzemeler öneren malzemelerin buluşma yeridir. Jan van Eyck Academie'deki Doğa Araştırmaları departmanı tarafından MA Materials Futures ile işbirliği içinde başlatılmıştır. Londra'daki Central St Martins'de. İçerik, tamamı Green Art Lab Alliance'ın bir parçası olan Asya, Latin Amerika ve Avrupa'daki 45 sanat organizasyonu tarafından kitle kaynaklıdır. toksik ve sürdürülebilir sanatsal uygulama. Bu, kullandığımız malzemeler hakkında daha bilinçli seçimler yapmayı öğrenmeye devam etmek için devam eden araştırmamız ve sürekli girişimimizdir."
Endüstriyel atıklardan ürün tasarımı üzerine yapılan araştırma sonuçları yayımlanan bir makalede:
Geri dönüştürülmüş ürünlerin seri üretilmeye (%80), yeniden kullanılmış ürünlerin ise el yapımı üretilmeye (%70); ürünlerin (hem geri dönüşüm hem ileri dönüşüm) çoğunlukla seri üretilmeye (%60) yatkın oldukları,
seri üretim veya el üretimi türlerinde birçok ürünün iyi kurulmuş/işleyen bir geri dönüşüm sistemi olmadığı belirtilmiştir. [2]
Bu makalede yazarlar-araştırmacılar, atık malzemeyle tasarım sürecinin geleneksel süreçten farklı olması gerektiğini belirtiyor ve bir ön-tasarım süreci önerisinde bulunuyor. Geleneksel Süreçte tasarımcı ne tasarlayacağını bilir, sıklıkla kullanıcılar ve ihtiyaçları hakkında bilgi sahibidir. Atık malzemeyle tasarım sürecinde ise başlangıç noktası: belirlenen malzemeyi kullanarak hangi soruna nasıl ve ne ile çözüm bulacağıdır. Bu yüzden atık malzemeyle tasarım sürecinde ise öncü aşamalara ihtiyaç olduğunu belirtiyorlar.
Önerdikleri geleneksel tasarım sürecinden önce uygulanacak olan süreç, temelde geleneksel tasarım süreciyle benzer ama özneleri bağlamında farklıdır; zira tasarım sürecinde temel olarak önce fikirler üretilir ve ardından bu fikirler değerlendirilip elimine edilir veya tutulur, sonra aynı adımlar tekrarlanır: detaylandırma (elaborative) ve indirgeme (reducing).
Genişletilmiş-Atık Malzemeyle Öncü Tasarım Sürecinde ise Geleneksel Tasarım Sürecinin işlevlerinin bir kopyası fakat özneleri farklı: malzeme. Bu öncü süreç ile malzeme Analiz, Fikir Üretme, Tarama (Eleme) gibi aşamalardan geçer. Kısacası geleneksel süreç ile başlamadan önce detaylı bir malzeme bilgisi, söz konusu malzemeyle bilinen kullanım ve özellikleri yanı sıra yeni kullanımların keşfi ve deneylenmesi, daha sonra ise üretilen bu fikirlerin değerlendirilmesi gerekiyor. [2]
Aşamalarla ilgili ne kadar analiz yapılmalı, ne kadar detay gerekli, nasıl seçim yapılmalı, fikirlerin çeşitliliği nasıl genişleyebilir gibi soruların cevapları için kaynaklarda belirttiğimiz makalenin web sitesine bakmayı unutmayın.
Bu makaleden endüstriyel tasarım yüksek lisans öğrencileriyle, üretici firmalarla ve tasarımcılarla yapılan analizde söz konusu olan geri dönüştürülmüş ve ileri dönüştürülmüş ürün tasarımlarından, geri dönüştürülmüş malzeme ile tasarlanmış bazı ürünlere ve bu makalede analiz edilmeyen geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılan çalışmalara göz atacağız.
1. Studio ThusThat
Madencilik ve metalurji alanlarındaki endüstriyel atıkları bilimsel araştırmalar yapıp endüstriyel pratikler uygulayan Studio ThusThat bu gözden kaçan malzemelerle üretim yapıyor. Studio ThusThat, malzemelere ilgi duyan üç tasarımcıdan oluşan bir gruptur. Royal College of Art ve Imperial College London'ın yeni mezunları, İnovasyon Tasarım Mühendisliği alanında yüksek lisanslarını tamamladılar. "...entelektüel açıdan ilgi çekici, estetik açıdan zengin ve nihayetinde daha geniş bir kitle tarafından erişilebilir."
Red Mud Projesi
Alüminyum endüstrisinde atık yan ürün olan boksit kalıntısı kırmızı çamur, fabrikalar ve araştırma laboratuvarları ile çalışılarak seramik ürünlere ve sırlamalara dönüşüyor. Her alüminyum parçasının üretimi sonucu iki parçadan fazla kımızı çamur da üretiliyor. Her yıl 150 milyon tondan fazla kırmızı çamur dev çukurlara bırakılıyor. ThusThat'tan önceki geliştiriciler kırmızı çamurdan tuğlalar yaparak Jamaika'da ve Hindistan'da evler inşa etti; fakat başka ülkelerde hem yasal engellerden hem de malzemenin ününden dolayı bu evler inşa edilemedi. Studio ThusThat, endüstriyel atıkların kuşbakışı fotoğraflarını "tuhaf" sanatsal bir ifade katarak çektiler. Malzemenin ekonomik ve lojistik açıdan zorlu şartlarına da çözüm bulmaya çalışan Studio ThusThat, malzemenin yarattığı kötü ünü, kırmızı çamurun aslında potansiyel sürdürülebilir bir kaynak olabileceği fikri ile değiştirmeye çalışıyor.
"Seramik için kullanılan bazı geleneksel aletler ve standart güvenlik yönergeleri ile başladık. İnsanlar seramik işini kolay görse de, öyle değil ve kırmızı çamur ile teknik özellikleri birbirinden ayırmak farklı bir çaba. Tasarım eğitimi olmayan bir eğitim geçmişimizin olmasından dolayı özellikle muntazam tasarımlara izin vermek için malzemenin doğru bileşimini elde etme görevi biraz zordu.; aksi gibi görünse de bu kesinlikle bilimseldir. Bir karışım yapmak için sadece su eklemek kadar basit değil. Hem deneyden hem de denemeden biraz. Karışımımızda istediğimiz kaliteye ulaşmak için zaman zaman ekmek yapma karışımı da kullandık. Mart 2020'de Covid-19 karantinası gerçekleştiğinde, doğru bir karışım elde etmek için testlerimizi yapmak için yaklaşık iki ay harcadık."
Stüdyo kırmızı çamuru karolar ile mimarlık endüstrisinde de kullanmaya hazırlanıyor.
Copper Projesi
Bakır Üretim Süreçlerindeki Endüstriyel Yan Ürünler
Bakırın kullanıldığı ürünleri etrafımızda bolca bulabiliriz. Bakırın kullanılmasının veya geri dönüştürülmesinin sonucu olarak: madencilik fazlalığı, atıklar, metal konsantreleri, cüruf, altın ve gümüş gibi nadir metaller, sülfürik asit ve sülfat çözeltisi ve daha fazlası gibi bu gözden kaçan yan ürünler için Studio ThusThat, yeni kullanım alanları yaratmaya çalışıyor.
Eritme işleminden arta kalan saf olmayan cüruf, pirometalurjik saflaştırma sırasında çıkarılır ve eritilmiş halde dökülür. Soğudukça siyah camsı bir taşa dönüşür. Bu süreç lavın soğumasına benzetilebilir.
"Geopolimerizasyon, standart çimentoya yüksek performanslı alternatifler oluşturmak için yaygın inorganik bileşikleri kullanan bir teknolojidir. Cüruf zaten yüksek sıcaklıkta ergitme sürecinden geçtiği için reaktiftir ve bağlayıcı olarak kullanılmaya hazırdır. Böylece çimento ihtiyacının yerini alıyor. Ek olarak, kum yerine agrega olarak cürufun daha kaba formları kullanılabilir. Sonuç, standart çimentodan yaklaşık %77 daha düşük CO2 ayak izi ile cüruftan yapılmış çok güçlü siyah beton benzeri bir gövdedir." -S. ThusThat
Geopolimer cüruflar ile sandalyeler, masalar, tabureler ve bakır atıklarından lambalar ve çeşitli göstermelik ürünler üretiyorlar. Studio ThusThat, cürufu daha rafine, toz halinde ve daha kaba, kum biçiminde kullandı.
Üstteki Column Sandalye, geopolimer cüruf sandalye. Alttaki Molten Sandalyeyi yapmak için tasarımcılar, erimiş bakır ile bakır levhaları birleştirdiler.
"Bilimle sinerji bizim için çok önemliydi ve yenilikçi tasarımlarımız için çeşitli diğer materyallerle keşfetmeyi dört gözle bekliyoruz"
2. Fernando ve Humberto Campana
Biri mimar diğeri alaylı sanatçı olan Campanalar, tasarımlarında ip, plastik borular, kablolar, peluş hayvanlar gibi gelenekselden uzak malzemeler kullanıp farklı formlar oluşturuyor.
Favela Sandalye, Ahşap Artıklarından
"İlkel bir taht" a benzeyen Favela Sandalye, Brezilya'daki favelaların (gecekondu), inşasında kullanılmış ahşaplardan, elle yapıştırılıp çivilenerek yapıldı. İç mekan için çam, dış mekan için tik kerestesi kullanılan Favela Sandalyelerin parçaları elle rastgele birleştirildiğinden her biri birbirinden farklı biçimdedir.
Sushi Mobilyalar, Kumaş Artıklarından
Peluş oyuncak, kumaş, yastık gibi malzemelerle mobilyaları oluşturuyorlardı, sonunda tasarımcıları kauçuk ve halı dahil olmak üzere atılan kumaş yığınları, çocukluklarından kalma peluş oyuncaklarla denemeler yapmaya yönlendirdi.
3. Daniel Michalik
Meşe Mantarından Mobilyalar ve Nesneler
Her ürün %100 geri dönüştürülmüş mantar ile üretiliyor ve bazıları boyanıyor. Mantarın esneklik, yumuşaklık ve sağlamlık dengesini formlarla dengeleyebiliyor; Cortiça Şezlong kesikli gövdesi ile hem yan yana hem de önden arkaya hafifçe sallanmaya izin vererek yüzme hissi sağlıyor.
“Mantarın diğer malzemelerin alamadığı bu şekil ve formları alabileceğini fark ettim. Bunun da ötesinde, doğal ve kendi kendini yeniliyor, bu yüzden plastik ve metallerin sunduğu çevresel sorunlarla uğraşmıyordum.” “Bunun güzel yanı çok fazla israf olmaması. Ben sadece bir yaprak ya da sıkıştırılmış tanecikli parçalar alıyorum ve hepsini oyuyorum..."
Sol üstte: Sway Taburede, merkezi sütun kullanıcının omurgası doğrultusundadır, dışarı doğru ise esneklik katan kesikler vardır. "Sonuç, kullanıcının ağırlığı altında esneyen ve dönen, en küçük hareketlere yanıt veren bir taburedir. Kullanıcının kasları, dengeyi korumak, duruş ve dolaşımı iyileştirmek için hafifçe meşgul kalır."
Sol üstte: Tilter Sandalye, Shaker yemek sandalyelerinden ilham alarak yapıldı. Arkasındaki 3 kesik kullanıcının birkaç dereceyle arkaya yaslanması ile esnek harekete izin veriyor.
Sağ üstte: İnteraktif, yüzen "mantar" tekneler çocukların banyo zamanı için üretildi.
“Malzeme seçiminde kapsamımızı genişletirsek, form ve tasarım, imalat ve bununla birlikte gelen her şeyde de kapsamımızı genişletiriz”
4. Jurgen Bey
Bitki Atıklarından Bahçe Bankı ve Sandalye
Eleştirel Tasarım hareketinin temsilcisi olarak bilinen Hollandalı Jurgen Bey'in çalışmaları Droog Design aracılığıyla tanındı. Tree-Trunk Bank için Felemenk Kavramsal Tasarımı'nın (Dutch Conceptual Design) etkisinin görüldüğü söylenebilir.
"Endüstriyel bir sürecin sonucu olarak tek bir ürünle çok fazla ilgilenmiyorum, daha çok tüm sistem için: çalışma ortamı, ona yönelen işler, kullanılan malzeme..."
Eleştirel Tasarım üzerine: "Neden oldukları gibiler, nasıl geliştirebilirler, neyi durdurmalıyız ve tasarımcılar olarak buna nasıl katkıda bulunabiliriz? Böylece insanlarla konuşabiliyor ve toplum için sorumluluk alıyoruz. Tasarım değişim yaratabilir." -Jurgen Bey. 2012 tarihinde Milano'daki Triennale'de katıldığı bir konferansta yapılan röportajdan.
Saman, yaprak ve ağaç kabuğu gibi park atıklarından bahçe bankı üretebilmek için bir makine ile tasarlandı. Bu organik bank için bahçe çöpleri makinede preslenir ve zamanla bank daha da uzar, ta ki bankın kendisi tekrar doğaya dönene kadar.
5. Krill Design
Portakal Kabuklarından Masa Lambası Ohmie
Organik malzemelerin geliştirilmesi üzerine çalışan Milano merkezli bir start-up, Krill Design, bulunduğu bölgeden hareketle bir lamba üretti: "Aynı anda hem estetik hem de fonksiyonel olan eko-tasarım ürünü"
Portakal kabuklarından yapılmış kompostlanabilir biyopolimer lambanın kendisi de artık "atık" olarak değerlendirildiğinde organik ev atıkları gibi kompostlanabiliyor. Biyolojik kaynakların israfını ele alarak tasarımcıları "Tasarım Devrimi" yapmaya çağırıyor.
"Ohmie Turuncu Lamba, uzun ömürlü bir dekor öğesi olarak tasarlanmıştır, ancak organik atıklarınızla sürdürülebilir bir şekilde atılabilir. 'Sürdürülebilir Tasarım' ve 'Normal Tasarım' arasında bir ayrım olmaması gerektiğine, bunun yerine tasarımın varsayılan olarak sürdürülebilir olması gerektiğine inanıyoruz: bu, uygulamaları bilinçli hale getirmek, malzemeleri restore etmek ve 'Sürdürülebilir Dairesel Tasarım' (Sustainable Circular Design) yapmak için Tasarım Devrimi'ne doğru ilk adımdır. ”
Narenciyenin Sicilya'da her yerde bulunması sebebiyle bu 3B baskı ile üretilmiş lamba için portakal kabuklarından yola çıkıldı. İki veya üç portakal ile bir lamba yapılabiliyor Portakalın dokusunu da yüzeyde taklit eden lambanın portakal, kurabiye kokması: "organik, telkin edici ve yatıştırıcı."
Krill Design, "üretim sırasında her türlü israfı önlemek" için 3D baskı tekniklerini kullandı. Kurutulan ve öğütülen portakal kabukları biyopolimerik bitkisel nişasta ile birleştiriliyor. Turuncu rengini koruyan biyopolimer peletten turuncu filament çıkarılır ve 3B yazıcı için hazır hale getirilir. Biyopolimer baz bu hafif lambanın suya, neme maruz kaldığında bozulmaması için ve kompostlanabilir olduğundan eklenir.
🍊 Meyveler birçok tasarımda kullanılmıştır. Bez çanta alternatifi olarak turunçgil kabukları, deri alternatifi olarak kauçuk ve elma suyu karışımı, kimyasallar yerine meyvelerden kozmetik ürünler...
6. Hans Sandgreen Jakobsen
Viper Paravan
Mukavvadan yapılan oval tüpler farklı şekiller alabilir, üstten ve alttan montajlanarak birbirine bağlanır. Malzemenin doğallığından ve hafif oluşundan dolayı birçok ortama uyum sağlayabilir. Alt ve üst bölmeleri açık veya kapalı olabilir.
7. Vaccari
Evcil Hayvan Kapsülü
Kağıt hamurundan (papier mâché) kediler ve küçük köpekler için el yapımı kubbe formunda ev. Kağıt hamurundan taban ayrılabiliyor ve farklı alternatifleri mevcut.
Materials - Future Materials Bank ↗
"Future Materials Bank (Geleceğin Materyalleri Bankası), sanatçılar için toksik olmayan, biyolojik olarak parçalanabilen veya başka türlü sürdürülebilir alternatif malzemeler öneren malzemelerin buluşma yeridir. Jan van Eyck Academie'deki Doğa Araştırmaları departmanı tarafından MA Materials Futures ile işbirliği içinde başlatılmıştır. Londra'daki Central St Martins'de. İçerik, tamamı Green Art Lab Alliance'ın bir parçası olan Asya, Latin Amerika ve Avrupa'daki 45 sanat organizasyonu tarafından kitle kaynaklıdır. toksik ve sürdürülebilir sanatsal uygulama. Bu, kullandığımız malzemeler hakkında daha bilinçli seçimler yapmayı öğrenmeye devam etmek için devam eden araştırmamız ve sürekli girişimimizdir."
1. CRABBE, Anthony (2012) Upcycling: Where function follows form, in Israsena, P., Tangsantikul, J. and Durling, D. (eds.), Research: Uncertainty Contradiction Value - DRS International Conference 2012, 1-4 July, Bangkok, Thailand. https://dl.designresearchsociety.org/drs-conference-papers/drs2012/researchpapers/29
2. 1-REXFELT, Oskar, 2-ORDONEZ, Isabel, 3-RAHE, Ulrike, "*From Industrial Waste to Product Design"* https://www.academia.edu/11654792/From_Industrial_Waste_to_Product_Design https://publications.lib.chalmers.se/records/fulltext/167723/local_167723.pdf
3. KÖSE, Yasemin, "*Unused Waste Recovery with Industrial Design"*, 2015 https://www.academia.edu/41596342/UNUSED_WASTE_RECOVERY_WITH_INDUSTRIAL_DESIGN
4. ABOUELSOUD, Aziza, *"Waste Design Using Experimental Design Techniques"*, Journal of Design Sciences and Applied Arts 1(1):116-124, 2021 https://jdsaa.journals.ekb.eg/article_70457_438fe27c4d06a25a4f0db4d8f065c7bf.pdf https://www.researchgate.net/publication/349121047_Waste_Design_using_Experimental_Design_techniques
------
https://greenempowermentproject.weebly.com/thoughts/what-is-upcycling-how-is-it-different-from-recycling
https://www.inexhibit.com/case-studies/design-recycling-vs-upcycling-whats-the-difference/
https://www.fmlink.com/articles/missing-link-sustainable-reuse-recycling-building-products/
https://mcdonough.com/cradle-to-cradle/
https://thusthat.com/Bio
https://thusthat.com/Red-Mud
https://thusthat.com/Copper-Slag
https://lampoonmagazine.com/studio-thusthat-industrial-waste-design/
https://www.dezeen.com/2020/05/17/studio-thusthat-this-is-copper-furniture/
https://www.dezeen.com/2019/03/04/red-mud-residue-ceramics-from-wasteland-to-living-room-design/
https://www.instagram.com/studiothusthat/
https://mydesignlife.com/objects/favela-chair/
https://www.edra.com/en/product/Favela/armchairs_favela_fernando-humberto-campana
https://www.wright20.com/auctions/2020/10/design/330
http://estudiocampana.com.br/studio-artworks/sushi/
https://www.sothebys.com/en/buy/auction/2020/important-design-2/fernando-campana-and-humberto-campana-sushi-sofa
https://www.phillips.com/detail/fernando-campana-and-humberto-campana/HK010120/145
https://www.artsy.net/artwork/humberto-and-fernando-campana-sushi-iv-4
https://www.wright20.com/auctions/2013/04/living-contemporary/171
http://danielmichalik.com/furniture
http://danielmichalik.com/objects
https://danielmichalik.bigcartel.com/product/sway-stools
https://www.contractdesign.com/products/architectural-surfacing-materials/design-materials-cork-and-circumstances-sustainable-designs-from-daniel-michalik/
https://www.droog.com/projects/gardening-bench-by-jurgen-bey/
https://www.design-museum.de/en/ueber-design/interviews/detailseiten/jurgen-bey.html
https://www.moooi.com/eu/designer/jurgen-bey/
https://www.stardust.com/jurgen-bey.html
http://dutchdesigndaily.com/complete-overview/jurgen-bey/
https://onehundrededition.com/100-top-product-designer-jurgen-bey/
https://www.ohmie-krilldesign.net/
https://www.dezeen.com/2021/07/19/ohmie-compostable-lamp-orange-peels/
https://mymodernmet.com/ohmie-orange-peel-lamp/
https://www.stirworld.com/see-features-ohmie-lamp-by-krill-design-is-the-world-s-first-3d-printed-lamp-made-of-orange-peels
https://www.designboom.com/design/ohmie-first-fully-circular-3d-printed-lamp-sicilian-orange-peels-07-19-2021/
https://3dprint.com/283471/ohmie-lamp-3d-printed-from-orange-peels/
https://www.kickstarter.com/projects/ohmie-krilldesign/ohmie-the-orange-lamp-worlds-first-lamp-from-orange-peels?ref=video
https://www.indiegogo.com/projects/ohmie-the-orange-lamp-first-orange-peel-s-lamp#/
https://www.scandinaviandesign.com/sandgren-jakobsen/viper_uk.htm#
https://www.scandinaviandesign.com/sandgren-jakobsen/viper_historie.htm
https://www.vaccari.co.uk/papiermachepulpture?lightbox=dataItem-jsyf47ge
